Pomoc Społeczna
Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.
Ustawa o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 roku ( tekst jednolity Dz. U. 2023r., poz. 901 ze zmianami) określa zadania, rodzaje świadczeń oraz tryb i zasady ich udzielania.
Prawo do świadczeń z pomocy społecznej przysługuje:
-
osobom posiadającym obywatelstwo polskie mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
-
cudzoziemcom mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
-
na podstawie zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d lub w art. 186 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2023 r. poz. 519, 185 i 547), lub w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej,
-
w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej zgody na pobyt ze względów humanitarnych lub zgody na pobyt tolerowany - w formie schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania oraz zasiłku celowego,mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej oraz członkom ich rodzin w rozumieniu art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (Dz. U. z 2021 r. poz. 1697 oraz z 2023 r. poz. 547), posiadającym prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
-
-
mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej oraz członkom ich rodzin w rozumieniu art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (Dz. U. z 2021 r. poz. 1697 oraz z 2023 r. poz. 547), posiadającym prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
-
Prawo do świadczeń z pomocy społecznej nie przysługuje osobie odbywającej karę pozbawienia wolności z wyłączeniem osób odbywających karę pozbawieniawolności w systemie dozoru elektronicznego.Natomiast osobie tymczasowo aresztowanej zawiesza się prawo do świadczeń, a za okres tymczasowego aresztowania nie udziela się świadczeń.
Prawo do świadczeń z pomocy społecznej nie przysługuje osobie odbywającej karę pozbawienia wolności. Natomiast osobie tymczasowo aresztowanej zawiesza się prawo do świadczeń, a za okres tymczasowego aresztowania nie udziela się świadczeń.
Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu:
-
ubóstwa,
-
sieroctwa,
-
bezdomności,
-
bezrobocia,
-
niepełnosprawności,
-
długotrwałej lub ciężkiej choroby,
-
przemoc domowa,
-
potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi,
-
potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności,
-
bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych,
-
trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy, ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z
okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach,
-
trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego,
-
alkoholizmu lub narkomanii,
-
zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej,
-
klęski żywiołowej lub ekologicznej.
Osoba lub rodzina, która znajduje się w trudnej sytuacji życiowej może złożyć w Miejskim Ośrodku pomocy Rodzinie wniosek o pomoc:
- osobiście - wówczas zostanie spisany przez pracownika socjalnego protokół przyjęcia podania wniesionego ustnie i z tą datą zostanie nadany bieg sprawie.
- na piśmie - wówczas sprawa zostaje wpisana w rejestr kancelaryjny i skierowana do pracownika, w którego zakres czynności dana sprawa wchodzi.
- elektronicznie - poprzez Elektroniczny Urząd Podawczy.
Należy pamiętać, że tak wypełniony formularz musi być opatrzony bezpiecznym podpisem elektronicznym.
Ponadto może być wszczynane postępowanie z urzędu - po uzyskaniu informacji o konieczności udzielenia pomocy przez pracownika socjalnego, asysty rodzinnego oraz informacji pochodzących od instytucji na przykład takich jak organizacje pozarządowe, zakłady opieki zdrowotnej itp.
Podstawą do przyznania lub odmowy świadczeń z pomocy społecznej jest wywiad środowiskowy przeprowadzony przez pracownika socjalnego w miejscu zamieszkania osoby ubiegającej się o pomoc. Wywiad przeprowadza się w terminie 14 dni od dnia powzięcia wiadomości o potrzebie przyznania świadczenia z pomocy społecznej, a w sprawach pilnych w terminie 2 dni.
Wszystkie informacje uzyskane podczas wywiadu stanowią tajemnicę i mogą być wykorzystane jedynie dla potrzeb pomocy społecznej.
Osoby korzystające z pomocy społecznej zobowiązane są do współudziału w rozwiązywaniu swojej trudnej sytuacji.
Pracownik socjalny przeprowadzając wywiad, bierze pod uwagę indywidualne cechy, sytuację osobistą, rodzinną, dochodową i majątkową osoby samotnie gospodarującej lub osób w rodzinie, mogące mieć wpływ na rodzaj i zakres przyznawanej im pomocy.
Jednocześnie podczas wywiadu ustala się dane osób zobowiązanych do alimentacji, w celu rozeznania możliwości pomocy rodzinie pozostającej w trudnej sytuacji życiowej. Z przeprowadzonego wywiadu środowiskowego pracownik spisuje kwestionariusz wywiadu. Po przeprowadzeniu wywiadu zostaje on zarejestrowany, poddany analizie i kontroli. Wydana zostaje decyzja administracyjna o przyznaniu bądź odmowie przyznania pomocy do miesiąca czasu od dnia złożenia wniosku.
Pracownik socjalny podczas przeprowadzenia wywiadu środowiskowego może domagać się od osoby lub rodziny ubiegającej się o pomoc złożenia oświadczenia o dochodach i stanie majątkowym. Odmowa złożenia oświadczenia jest podstawą wydania decyzji o odmowie przyznania świadczenia.
Decyzje w sprawach świadczeń pomocy społecznej są wydawane w formie pisemnej. Od decyzji przysługuje stronie prawo wniesienia odwołania do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach w terminie 14 dni od daty jej otrzymania. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w Piekarach Śląskich, które składa się w Sekretariacie Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie, ul. Bpa. Nankera 103.
Odwołanie nie podlega opłacie skarbowej.
Wymagane dokumenty
Wszelkie informacje pracownik socjalny ustala w oparciu nie tylko o kontakt z osobami ale również o przewidziane w ustawie o pomocy społecznej dokumenty (niżej wymienione). Przede wszystkim konieczny jest dokument określający tożsamość osoby, jak dowód osobisty.
W przypadku cudzoziemca także dokument stwierdzający status cudzoziemca. Należy także przygotować akty urodzenia bądź książeczki zdrowia dzieci. W razie pobierania świadczeń takich jak renta czy emerytura należy mieć decyzję właściwego organu przyznającego świadczenie. W przypadku osób niepełnosprawnych należy przygotować oświadczenie o inwalidztwie bądź niepełnosprawności i wszelkie oświadczenia lekarskie. Osoby zatrudnione powinny posiadać także zaświadczenie o zarobkach, potrącanych składkach i ich wysokości oraz okresie zatrudnienia bez względu na formę zatrudnienia. Rolnicy powinni zaopatrzyć się w zaświadczenie o posiadaniu gospodarstwa. Wszelkie dokumenty odnoszące się do opłacania składek ubezpieczenia społecznego.
Potrzebne są też akty potwierdzające kontynuowanie nauki przez dzieci oraz oświadczenie majątkowe. Sytuację osobistą, rodzinną, dochodową i majątkową osoby lub rodziny ustala się na podstawie następujących dokumentów:
-
dowodu osobistego lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość,
-
skróconego odpisu aktu urodzenia dziecka lub książeczki zdrowia dziecka,
-
dokumentów określających status cudzoziemca w Rzeczypospolitej Polskiej,
-
decyzji właściwego organu w sprawie renty, emerytury, świadczenia przedemerytalnego lub zasiłku przedemerytalnego, emerytury pomostowej, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, uposażenia w stanie spoczynku, renty strukturalnej oraz renty socjalnej,
-
orzeczenia komisji do spraw inwalidztwa i zatrudnienia wydanego przed dniem 1 września 1997 r., orzeczenia lekarza orzecznika o niezdolności do pracy, niezdolności do samodzielnej egzystencji, orzeczenia komisji lekarskiej,
-
orzeczenia o niepełnosprawności albo orzeczenia o stopniu niepełnosprawności,
-
zaświadczenia albo oświadczenia o wysokości wynagrodzenia z tytułu zatrudnienia, zawierającego informacje o wysokości potrąconej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenie zdrowotne, składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w części finansowanej przez ubezpieczonego oraz składki na ubezpieczenie chorobowe,
-
zaświadczenia albo oświadczenia o wysokości wynagrodzenia uzyskiwanego na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło albo w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych (usług rolniczych), zawierającego informacje o potrąconej zaliczce na podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenie zdrowotne, składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w części finansowanej przez ubezpieczonego oraz składki na ubezpieczenie chorobowe,
-
zaświadczenia albo oświadczenia o okresie zatrudnienia, w tym o okresach, za które były opłacane składki na ubezpieczenia społeczne, oraz o okresach nieskładkowych,
-
dowodu otrzymania renty, emerytury, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego, emerytury pomostowej, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, uposażenia w stanie spoczynku, renty strukturalnej oraz renty socjalnej,
10a. decyzji o przyznaniu uprawnień kombatanckich, zaświadczenia o uprawnieniach kombatanckich lub legitymacji członka Korpusu Weteranów Walk o Niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej, -
zaświadczenia urzędu gminy albo oświadczenia o powierzchni gospodarstwa rolnego w hektarach przeliczeniowych,
-
zaświadczenia albo oświadczenia o kontynuowaniu nauki w szkole podstawowej, szkole ponadpodstawowej lub szkole wyższej,
-
decyzji starosty o uznaniu lub odmowie uznania za osobę bezrobotną, utracie statusu osoby bezrobotnej, o przyznaniu, odmowie przyznania, wstrzymaniu, wznowieniu wypłaty oraz utracie lub pozbawieniu prawa do zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia szkoleniowego, stypendium, dodatku aktywizacyjnego albo oświadczenia o pozostawaniu w ewidencji bezrobotnych lub poszukujących pracy,
-
decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o ustaleniu kapitału początkowego,
-
zaświadczenia albo oświadczenia o zobowiązaniu do opłacania składki na ubezpieczenie społeczne rolników,
15a) dowodu opłacenia składki na ubezpieczenie społeczne rolników,
15b) dowodu opłacenia składki na ubezpieczenie społeczne przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, -
zaświadczenia albo oświadczenia o zadeklarowanej podstawie wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą,
-
zaświadczenia, o których mowa w art. 8 ust. 7 i 8,
-
zaświadczenia albo oświadczenia o uzyskaniu dochodu, o którym mowa w art. 8 ust. 11 i 12,
-
decyzji organów przyznających świadczenia pieniężne,
-
oświadczenia o stanie majątkowym,
-
prawomocnego orzeczenia sądu o pozbawieniu władzy rodzicielskiej albo o skazaniu za umyślne przestępstwo popełnione z użyciem przemocy.
Dodatkowe dokumenty
Ponadto mogą być wymagane dodatkowe dokumenty w zależności od sytuacji socjalno - bytowej osoby lub rodziny i od rodzaju świadczenia, o które osoba się zwraca. O konieczności złożenia dodatkowych dokumentów poinformuje pracownik socjalny.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Świadczenia z pomocy społecznej
Pomoc społeczna udziela wsparcia w formie świadczeń pieniężnych oraz niepieniężnych.
Świadczenia pieniężne to:
-
zasiłek stały
-
zasiłek okresowy
-
zasiłek celowy i specjalny zasiłek celowy,
-
zasiłek i pożyczka na ekonomiczne usamodzielnienie,
-
świadczenie pieniężne na utrzymanie i pokrycie wydatków związanych z nauką języka polskiego dla cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy, ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach,
-
wynagrodzenie należne opiekunowi z tytułu sprawowania opieki przyznane przez sąd;
Świadczenia niepieniężne to:
-
bilet kredytowany,
-
składki na ubezpieczenie zdrowotne,
-
składki na ubezpieczenia społeczne,
-
pomoc rzeczowa, w tym na ekonomiczne usamodzielnienie,
-
sprawienie pogrzebu,
-
poradnictwo specjalistyczne,
-
interwencja kryzysowa,
-
schronienie,
-
posiłek,
-
niezbędne ubranie,
-
usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania, w ośrodkach wsparcia i w rodzinnych domach pomocy oraz usługi sąsiedzkie,
-
specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania oraz w ośrodkach wsparcia,
-
mieszkanie treningowe lub wspomagane,
-
pobyt i usługi w domu pomocy społecznej, w tym usługi wsparcia krótkoterminowego,
-
pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym w mieszkaniu treningowym lub wspomaganym, pomoc w uzyskaniu zatrudnienia, pomoc na zagospodarowanie - w formie rzeczowej dla osób usamodzielnianych.
Świadczenia pieniężne udzielane osobom lub rodzinom, których dochód nie przekracza kryterium dochodowego to:
Zasiłek stały
-
Zasiłek stały zgodnie z art. 37 ustawy o pomocy społecznej przysługuje:
-
pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej;
-
pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.
2. Zasiłek stały ustala się w wysokości:
-
w przypadku osoby samotnie gospodarującej - różnicy między kwotą stanowiącą 130% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa niż 1000 zł miesięcznie;
-
w przypadku osoby w rodzinie - różnicy między kwotą stanowiącą 130% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie a dochodem na osobę w rodzinie.
3. Kwota zasiłku stałego nie może być niższa niż 100 zł miesięcznie.
4. W przypadku zbiegu uprawnień do zasiłku stałego i renty socjalnej, świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego, dodatku z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania lub zasiłku dla opiekuna, zasiłek stały nie przysługuje.
Zasiłek okresowy
-
Zasiłek okresowy zgodnie z art. 38 ustawy o pomocy społecznej przysługuje w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego:
1) osobie samotnie gospodarującej, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej;
2) rodzinie, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego rodziny.
-
Zasiłek okresowy ustala się:
1) w przypadku osoby samotnie gospodarującej - do wysokości różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że miesięczna kwota zasiłku nie może być wyższa niż kwota kryterium dochodowego na osobę w rodzinie;
2) w przypadku rodziny - do wysokości różnicy między kryterium dochodowym rodziny a dochodem tej rodziny.
-
Kwota zasiłku okresowego ustalona zgodnie z ust. 2 nie może być niższa niż 50% różnicy między:
1) kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby;
2) w przypadku rodziny - do wysokości różnicy między kryterium dochodowym rodziny a dochodem tej rodziny.
-
Kwota zasiłku okresowego nie może być niższa niż 20 zł miesięcznie.
Zasiłek celowy
Zasiłek celowy zgodnie z art. 39 ustawy o pomocy społecznej przysługuje:
-
W celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej może być przyznany zasiłek celowy.
-
Zasiłek celowy może być przyznany w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobów medycznych i leczenia, ogrzewania, w tym opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu.
-
Zasiłek celowy może być przyznany również w celu realizacji postanowień kontraktu socjalnego.
Zasiłek celowy na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego
Jest to świadczenie przysługujące na podstawie art. 40 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej i może być przyznane osobie albo rodzinie, które poniosły straty w wyniku zdarzenia losowego bądź poniosły straty w wyniku klęski żywiołowej lub ekologicznej. W takim przypadku może być przyznany niezależnie od dochodu i może nie podlegać zwrotowi.
Zasiłek celowy na pokrycie wydatków związanych z klęską żywiołową lub ekologiczną
Jest to świadczenie przysługujące na podstawie art. 40 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej i może być przyznane osobie albo rodzinie, które poniosły straty w wyniku klęski żywiołowej lub ekologicznej. W takim przypadku może być przyznany niezależnie od dochodu i może nie podlegać zwrotowi.
Specjalny zasiłek celowy
Specjalny zasiłek celowy zgodnie z art. 41 ustawy o pomocy społecznej przysługuje w szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe może być przyznany:
-
specjalny zasiłek celowy w wysokości nieprzekraczającej odpowiednio kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub rodziny, który nie podlega zwrotowi;
Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie realizuje zadania wynikające z Uchwały Rady Ministrów nr 149 z dnia 23 sierpnia 2023r. w sprawie ustanowienia rządowego programu wieloletniego "Posiłek w szkole i w domu" na lata 2024-2028 poprzez udzielanie świadczeń w formie:
-
pokrycia kosztów wyżywienia w przedszkolach
-
pokrycia kosztów posiłków w szkołach
-
świadczenia pieniężnego na zakup posiłku lub żywności
Wyżej wymieniona pomoc przyznawana jest nieodpłatnie osobom i rodzinom, jeżeli dochód osoby samotnie gospodarującej lub dochód na osobę w rodzinie nie przekracza 200% kryterium dochodowego zgodnie z Uchwałą Rady Miasta Piekary Śląskie nr LXX/750/23 z dnia 30 listopada 2023r.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Kryteria dochodowe uprawniające do świadczeń z pomocy społecznej
Prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje:
-
osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty 776 zł,
-
osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty 600 zł,
-
rodzinie, której dochód nie przekracza sumy kwot kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.
przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednego z powodów wymienionych w art.7 pkt.2-15 ustawy o pomocy społecznej lub innych okolicznościach uzasadniających udzielenie pomocy społecznej.
Za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o:
-
miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych;
-
składki na ubezpieczenie zdrowotne określone w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia oraz ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych przepisach;
-
kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób.
Ustawa o pomocy społecznej przewiduje także tok postępowania w przypadku:
-
uzyskania w ciągu 12 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku lub w okresie pobierania świadczenia z pomocy społecznej dochodu jednorazowego przekraczającego pięciokrotnie kwoty;
-
uzyskania jednorazowo dochodu należnego za dany okres;
-
uzyskania dochodu w walucie obcej.